تمرین

این مدخل هنوز ویرایش نهایی نشده است.

</small>

تمرین
colspan="2" style="text-align:center; font-size:110%;" الگو:گروه تصویر | [[پرونده:200px|220px]]

آیا آیه ۷۵ سوره حجر که سخن از متوسمین آورده درباره علم غیب غیر خداست؟ یکی از سؤال‌های مصداقی پرسشی تحت عنوان « آیاتی که موافقان علم غیب غیر خدا به آنها استدلال می‌کنند کدام‌اند؟» است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مجموعه پرسش‌های مرتبط به این بحث (علم غیب معصوم) یا به مدخل اصلی علم غیب مراجعه شود.

آیه مورد اشاره پرسش

«همانا در این (داستان) برای نشانه‌شناسان نشانه‌هاست».

پاسخ نخست

پرونده:11546943.jpg

نمازی شاهرودی

آیت الله نمازی شاهرودی در کتاب «علم غیب» در این‌باره گفته است:

«اهل بیت الگو:عم متوسمین‌اند: همانا در این (قضایای گذشته) نشانه‌هایی است برای متوسمین. متوسمین کسانی هستند که هر کس را ببینند می‌شناسند و در می‌یابند که مؤمن است یا کافر و مقدرات او چیست. ایشان به نور خدایی نظر می‌کنند، خطا و اشتباه برای آنها نیست و هر کس را به سیمایش می‌شناسند».

پاسخ‌های دیگر

۱. حجت الاسلام و المسلمین هاشمی؛

پرونده:11720.JPG سید علی هاشمی حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید علی هاشمی در مقاله «شهود یکی از روش‌های علم‌آموزی ائمه» در این‌باره گفته است: «روشن است که حالات معنوی افراد مانند ایمان و کفر، امری مادی نیست که در ظاهر آنان قابل مشاهده باشد. روایات بسیاری دلالت دارند که ائمه از نیت‌ها و افکار مردم آگاه‌اند این آگاهی می‌تواند از طریق شهود، الهام، خبر دادن فرشتگان یا دیگر شیوه‌ها باشد. در این بحث به روایاتی اشاره می‌کنیم که بر شهود اینگونه امور، دلالت روشنی داشته باشند. روایاتی که ائمه را مصداق «متوسمین» در آیه شریفه: الگو:عربی معرفی می‌کنند، از شواهدی است که بر شهود ائمه تصریح دارند. "توسم" به معنای فراست و زیرکی است. اما در روایات، ضمن معرفی اهل بیت به متوسمین، از دیدن ایمان، نفاق یا کفر افراد به عنوان مصداقی از توسم آنان خبر داده شده است. ظاهر تعابیر این روایات این است که ائمه به هنگام ملاقات با افراد، از طریق نوعی مشاهده، از ایمان یا کفر آنان آگاه می‌شوند، نه از طریق آزمودن و استنباط از حالات و رفتار آنها. در این روایات بیان نشده است که ائمه تنها مصداق متوسمین هستند یا افراد دیگری نیز می‌توانند به این مقام برسند. در روایتی از امیرالمؤمنین نقل شده است که پیامبر اکرم از متوسمان بود و پس از ایشان، خود آن حضرت و امامان پس از ایشان، مصداق متوسمین در آیه شریفه هستند. از امام رضا نیز با سند صحیح نقل شده است که: ما وقتی فردی را می‌بینیم، حقیقت ایمان یا نفاقش را می‌شناسیم، معنای این روایات این است که ائمه به هنگام روبه‌رو شدن با افراد، ایمان یا کفر و برخی حالات آنان را در چهره ایشان مشاهده می‌کنند. در روایات متعددی نیز بدون بیان آیه یاد شده، این نکته تأکید شده است که: ما حقیقت ایمان یا نفاق افراد را زمانی که می‌بینیم، می‌شناسیم. در یکی از این روایات آمده است که امام صادق از اصحابش درباره وضعیت اعتقادی و معنوی فردی پرسیدند. آنان شروع به تعریف و تمجید از آن فرد کردند. امام به آنان فرمود: شما مردم را خوب نمی‌شناسید. من به یک لحظه دیدنِ شخص اکتفا می‌کنم، امام صادق در ادامه، آن فرد را از خبیث‌ترین افراد معرفی کردند. زراره و سایر اصحاب بعدها با مشاهده کارهای آن فرد، صحت سخن امام صادق را به طور واضح مشاهده کردند. اینگونه شناخت‌ها نیز گویا به همان شناخت شهودی مربوط است. روایات یاد شده بیشتر به بیان اصل مسئله شهود باورها و حالات روحی و معنوی افراد توسط ائمه و کمتر به تحلیل چگونگی این مطلب پرداخته‌اند. ممکن است گفته شود علم به ایمان و کفر افراد، ممکن است در نتیجه حدس دقیق و قوی ائمه از ظاهر آنان باشد. اما به قرینه روایات پیشین و برخی دیگر از روایات به نظر می‌رسد، مقصود این روایات همان شهود است؛ مثلاً در یکی از این روایات آمده است: هیچ مخلوقی نیست، مگر آنکه بین دو چشم او نوشته شده است: مؤمن یا کافر. این مطلب از شما پنهان است، اما از امامان خاندان محمد پنهان نیست. این نوع شناخت، همان شهودی است که از آن سخن گفتیم؛ البته به نظر می‌رسد تعبیر "نوشته بر پیشانی"، از باب تشبیه معقول به محسوس است. در نقلی دیگر با سند صحیح آمده است: روزی امیرالمؤمنینالگو:ع بیان کردند که ایشان دوستان و دشمنان خود را می‌شناسند. فردی برخاست و ادعا کرد آن حضرت را در پیدا و پنهان دوست می‌دارد. امام فرمود: "دروغ میگویی! به خدا نام تو در میان نام‌های شیعیانم نیست" آن مرد نشست. مرد دیگری برخاست و عرض کرد: "ای امیرمؤمنان! من خدا را با ولایت شما می‌پرستم و شما را در پنهان همان‌گونه دوست می‌دارم که در پیدا دوست می‌دارم" امام فرمود: راست می‌گویی سرشت تو از آن سرشت است. بر ولایت ما از تو میثاق گرفته شده و روحِ تو از ارواح مؤمنان است. ظاهر تعابیر این روایت نیز نشان می‌دهد، ایشان در همان لحظه روح و سرشت آن افراد را مشاهده می‌کرده است. در روایتی از ابوبصیر نقل شده است که هنگام مشاهده حاجیانِ بیت‌االله الحرام، به امام باقرالگو:ع عرض کرد: چقدر حاجیان و ناله‌کنندگان زیادند، امام به او فرمود: بلکه چقدر ناله‌کنندگان زیادند و حاجیان کَم‌اند! سپس آن حضرت در مقابل تعجب ابوبصیر، بر دیدگان او دست کشید و او اکثر آن جمیعت را به شکل حیواناتی مشاهده کرد. همچنین از امام رضاالگو:ع نقل شده است: "ما چشمانی داریم که شبیه چشمان مردم نیست و در آن نوری است که شیطان نصیبی از آن ندارد". به نظر می‌رسد اینگونه روایات، برداشت یاد شده را تقویت می‌کنند که ائمه به اذن الهی حقایقی را مشاهده می‌کنند که دیگران قادر به مشاهده آن نیستند».

۲. حجت الاسلام و المسلمین رضایی اصفهانی؛

پرونده:11538.jpg رضایی اصفهانی حجت الاسلام و المسلمین دکتر رضایی اصفهانی در کتاب « تفسیر قرآن مهر» در این‌باره گفته‌ است: «مفسران از جمله الگو:عربی استفاده کرده‌اند که مؤمنان راستین همان هوشیارانی هستند که با دیده عبرت به تاریخ می‌نگرند. در برخی احادیث از امام صادق الگو:ع حکایت شده که مقصود از افراد هوشیار در این آیه امامان الگو:عم هستند. و در حدیث دیگری از امام علی الگو:ع حکایت شده که مقصود از هوشیاران در این آیه پیامبر الگو:صل بود و بعد از او من و امامانِ از نسل من هستند. البته روشن است که این گونه احادیث مصداق‌های کامل آیه را بیان می‌کند، و گرنه تعبیرات آیه شامل همه هوشیاران می‌شود، همان طور که در حدیثی از امام باقر الگو:ع آمده است که مقصود از افراد هوشیار در این آیه، همان امت اسلام هستند».

۳. حجت الاسلام والمسلمین شاکر؛

پرونده:847645352.jpg شاکر حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد تقی شاکر در پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان «منابع علم امام در قرآن و روایات» در این‌باره گفته‌ است: «یک نکته کلی و اساسی در مسئله علم غیب آن است که تلقی و تعریف علم غیب در طول ۱۴ سده از اسلام دچار تطور بوده است. توضیح اجمالی این سخن آنکه تا حدود قرن ششم تلقی از علم غیب، علم ذاتی و استقلالی بود که تنها وصف بردار از آن ذات الهی است. از این رو اتصاف عنوان علم غیب به غیر ما سوی الله در حکم بار کردن ویژگی علم ذاتی برای غیر خداوند است که این امر به منزله شریک قرار دادن مخلوق با خالق در این ویژگی می‌باشد و پیامد آن شرک است. با توجه به این تلقی است که در روایاتی مشاهده می‌شود که ائمه معصومینالگو:عم با وجود برخورداری از علمی فراتر از دیگران از انتساب علم غیب به خود اجتناب داشته‌اند چرا که بر اساس تلقی عمومی چنین ادعایی در حکم ادعای ربوبیت بود. آنچه پیشوایان دینی با توجه به این فضا ادعا داشته‌اند تبیین برتری دانش خویش و بهره‌مندی از علومی الهی است که دیگران را برای رسیدن به حقیقت و سعادت نیازمند مراجعه به ایشان می‌کند. از این رو پیشوایان امامیه کوشیدند با تطبیق گفتار خود بر برخی آموزه‌های قرآنی اساس و اصل ادعای برخورداری از علمی ویژه و الهی را تثبیت و راه را برای فهم جایگاه اهل بیت فراهم سازند. یکی از شواهد این گفتار تطبیق دادن مصداق متوسمین به امامان شیعه است که امام مصداق متوسم را رسول خدا و اوصیا پس از ایشان معرفی کرده‌اند. صاحب مجمع البیان به نقل از مجاهد در معنای متوسم می‌نویسد: یعنی اهل فراست. سپس به این روایات که در تفسیر قمی آمده است اشاره می‌کند که گویای مطلبی است که اشاره رفت؛ از پیامبر اسلام است که: از فراست مؤمن، بپرهیزید که او بنور خداوند، می‌‏نگرد. و نیز فرموده: خداوند را بندگانی است که مردم را به نشانه، می‌‏شناسند آن گاه همین آیه را قرائت کرد. امام صادقالگو:ع فرموده: مائیم کسانی که می‌‏اندیشیم و عبرت می‏‌گیریم. راه سعادت، در ما اقامه شده و این راه، بسوی بهشت است‏. در نتیجه باید گفت پیشوایان شیعه با استفاده از تعبیری قرآنی کوشیده‌اند برترین حالت آن را به تصویر کشیده و بر مصادیق حقیقی آن یعنی اهل بیت تطبیق دهند. از این رو متوسم با این نگاه، اهل فراستی است که فراست خود را با ارتباط یافتن به غیب و علم الهی به اوج رسانده است به گونه‌ای که پیشوای ایشان تضمین کننده درستی مسیر حرکت بشر در بعد فردی و اجتماعی آن خواهد بود».

۴.پژوهشگران پایگاه اطلاع‌رسانی شیعه؛

پرونده:9030760879.jpg پژوهشگران پایگاه اطلاع‌رسانی شیعه، در پاسخ به این پرسش آورده‌اند: «عبدالعظیم حسنی به سندش از أسباط نقل می‌کند: نزد امام صادقالگو:ع بودم که شخصی از تفسیر قول خداوند الگو:عربی سؤال نمود. آن حضرت در جواب فرمود: مقصود از متوسمین ما هستیم. و سبیل مقیم هم راهی است که ما آن را به پا داشته‌ایم. امام باقرالگو:ع دراین حدیث شریف به این نکته اشاره می‌کند که بزرگ‌ترین شخصیت‌هایی که با فراست تمام به اشیا نظر کرده و با نورانیّت آنها را می‌شناسند، ما اهل بیتالگو:عم هستیم و ما انسان‌های کاملیم که باید مردم از طریق ما راه را طی نمایند تا به سر منزل مقصود برسند».

۵.پژوهشگران مرکز ملی پاسخ‌گویی به سؤالات دینی.

پرونده:9030760879.jpg پژوهشگران مرکز ملی پاسخ‌گویی به سؤالات دینی، در پاسخ به این پرسش آورده‌اند: «ابی بکر حضرمی از امام باقرالگو:ع نقل کرده است هیچ مخلوقی نیست مگر آن که بین دو چشمش نوشته شده که مؤمن است یا کافر و این نوشته از شما پنهان است ولی از نظر امامان آل محمدالگو:صل پنهان نیست. هیچ کس بر آنها داخل نمی‌شود مگر آن که می‌دانستند که او مؤمن است یا کافر. عمار ابن ابی مطروف از امام صادقالگو:ع نقل می‌کند: که فرمود هر کسی در پیشانیش نوشته شده مؤمن است یا کافر است اما کسی جز ائمه و اوصیاء اطلاع ندارند ولی از ایشان پوشیده نیست سپس آیه الگو:عربی تلاوت کردند و فرمود ما متوسمین هستیم به خدا سوگند هر کس پیش ما بیاید با همین علامت او را می‌شناسیم. الگو:عربی.».

پرسش‌های مصداقی همطراز

</div>

پرسش‌های وابسته

</div>

منبع‌شناسی جامع علم غیب معصوم

</div>